Componist: Eric Ball
Publicatie: Festival Series No. 302

De titel is ontleend uit het latijn dat ‘Ik zal weer opstaan’ betekent. Als basis voor het werk gebruikt Ball een gedeelte uit het Boek der Wijsheid, een van de deuterocanonieke boeken. Dit zijn geschriften die officieel niet tot de Hebreeuwse bijbel behoren, hoewel sommige kerkstromen ze wel geaccepteerd hebben.

Ball citeert bij dit meesterwerk de eerste 3 verzen uit hoofdstuk 3 uit het Boek der Wijsheid:

1 De zielen van de rechtvaardigen zijn in Gods hand, geen marteling kan hen deren. 2 Dwazen menen dan wel dat de rechtvaardigen dood zijn, dat het ellendig is dat ze ons moesten verlaten 3 en rampzalig dat ze afscheid moesten nemen – de rechtvaardigen zijn evenwel in vrede.

Er hangt veel mystiek rondom dit werk en het is tot op de dag van vandaag niet geheel duidelijk wat de componist precies met het stuk beoogd heeft. Een oorlogscorrespondent uit de Tweede Wereldoorlog bedacht de inmiddels beroemde uitdrukking: “Het is een raadsel verpakt in een mysterie in een enigma”. Zo heeft Ball in een interview te kennen gegeven dat hij zich niet kan herinneren hoe het stuk tot stand is gekomen. Ook had hij niet de gewoonte zijn werken op te dragen, toch droeg hij Resurgam zonder enige toelichting op aan Elsa, de jongere zus van zijn vrouw.

Wel is duidelijk dat Ball worstelde met zijn ontslag als officier van het Leger des Heils en dat de tragische ziekte van Elsa hem in zijn greep had. Mogelijk dat dit alles hem een diepe spirituele ervaring heeft opgeleverd waaruit Resurgam is ontstaan.

Ook zijn er veel muzikale raadsels. Wat betekent bijvoorbeeld het hamerfiguur in het middengedeelte? Eerst één noot, nogmaals, dan drie, dan vier, één, nog één en dan zes… Sommigen hebben dit vertaald als de dood die aan de deur klopt. Anderen zijn verbijsterd dat het helemaal niet lijkt te passen maar er vreemd genoeg wel in thuishoort.

Tenslotte de opbouw van het stuk. De indeling van muziekstukken wordt aangeduid met letters. De bekendste vorm is de sonate die ingedeeld is in A-B-A. We horen een thema (A) dat wordt vervolgd door een tweede thema (B) waarna het eerste thema (A) weer herhaald wordt. De reprise. Zo kun je elk muziek indelen in letters. Als je Resurgam op deze manier analyseert ontstaan de letters A-B-C-A-D-E-A-D.

Gezien het onderwerp van het muziekstuk moet men zich afvragen of Ball hiervan op de hoogte was. Is dit een deel van het mysterie of gewoon toeval?

Het stuk begint met het geloofsmotief dat tegelijk een citaat is uit Ball’s koorwerk ‘The Awakeners’; “Ontwaak, gij die sluimert, en sta op uit de dood”. Een plechtige maar hoopvolle opening, maar die vragend eindigt. Alsof er geen overtuiging is van het citaat uit de tekst “geen marteling kan hen deren”. Daarom volgt direct daarop een onrustige passage, door conflicten geteisterd vol vragen en gejammer. Hierna keert het geloofsmotief weer terug en volgt er weer een onrustig gedeelte… “geen marteling kan hen deren”.

Dit leidt naar een cornetsolo dat wordt gezien als een lament, een klaagzang, waarin de diepe wanhoop hoorbaar is. Ball zijn instructie bij repetities waren om te denken dat “de dood mijn liefde heeft weggenomen”. Dit thema wordt direct overgenomen door het lagere koper en eindigt met een kort euphonium recitatief  dat leidt naar een reprise van het geloofsmotief waarin de hoop gloort.

Langzaam bouwt deze passage op naar het snelle gedeelte waarin sinistere krachten, vertegenwoordigd door het lage koper, in strijd zijn met de hogere stemmen die proberen uit te schreeuwen: “Maar ze hebben vrede!”. We horen een onrustig gedeelte met de daarin trapsgewijze chromatiek, het lotkloppende motief en het indringende Dies Irae – de dag des oordeels – in het lage koper. Als uiteindelijk het laatste gebons van het lot sterft horen we in de verte klokken luiden.

Hierna volgt het dood-motief dat eindigt met een onheildspellende slag op de gong. Interessant genoeg herbruikt Ball hier het motief dat hij eerder in het werk Exodus heeft gecomponeerd.

Nog eenmaal horen we wederom het geloofsmotief voorafgaand aan een stijgende euphoniummelodie waarin de hoop en belofte van eeuwig leven worden bespeeld. Dit mondt uit in een geweldige climax waarin een klein citaat uit Ball’s eigen lied “In ’t geheim van uw gemeenschap” hoorbaar is. Toeval? Of ook een deel van het mysterie? Vul maar in… 

Alle vragen worden omgezet in 3 keer een stil “Amen”, onderstreept door een laatste herinnering aan het geloof waarmee deze pelgrimstocht begon.